بیشتر پزشکان طب سنتی مصرف روغن‌های گیاهی را برای سلامتی بدن و بهبود بیماری‌ها توصیه می‌کنند. روغن زیتون نیز جزء همین روغن‌ها محسوب می‌شود که دارای فواید بی‌شماری است. این روغن از بهم فشردن میوه‌های درخت زیتون به دست می‌آید. روغنی خالص که در مصارف آشپزی، درمانی، بهداشتی- آرایشی و صنایع کاربرد فراوانی دارد. حال برای خریداران این سوال پیش می‌آید که بهترین نوع روغن زیتون کدام است؟ ویژگی‌های روغن زیتون با کیفیت چیست؟ و با چه روش‌هایی می‌توان اصل بودن آن را تشخیص داد؟
در بازار فروش محصولات طبیعی انواع و اقسام روغن‌های گیاهی از جمله روغن زیتون به چشم می‌خورد. روغن زیتون جزء پرکاربردترین روغن‌های گیاهی در سبد غذایی خانواده‌ها به شمار می‌رود. تولیدکنندگان با برندهای متفاوت اقدام به عرضه تولیدات خود در بسته‌بندی‌های گوناگون می‌کنند. در این میان، انتخاب بهترین نوع روغن زیتون برای مصرف کنندگان تا حدی دشوار به نظر می‌رسد. زرگون در این مطلب به بیان مشخصات منحصر به فرد روغن زیتون مرغوب و اصل برای مصارف خانگی و درمانی می‌پردازد. با ما همراه باشید.
هرآنچه باید درباره بهترین نوع روغن زیتون بدانید
میوه زیتون سال‌های دراز است که بخشی از رژیم غذایی انسان‌ها بوده است. به خصوص در کشورهای مدیترانه‌ای که مهد پرورش این محصول میباشد. همانطور که می‌دانید بهترین نوع روغن زیتون یا به عبارتی زیتون، خاصه این مناطق است و به طور قطع شرایط جوی و جغرافیایی عامل این ماجراست. حتی پیش از آنکه صنعت کنسروسازی، بسته بندی‌های طولانی مدت و خوار و بار فروشی‌ها وارد عمل شوند؛ از طریق روش‌های سنتی این میوه را برای مصرف کل سال نگه می‌داشتند.
بیشتر مردم جهان تنها چند نوع بسیار عمده زیتون را می‌شناسند. برخی سبز، برخی سیاه و برخی هم نوع حفره‌دار آن را که این سه نوع از پرفروش‌ترین‌ها در بین کشورهای مختلف هستند.
با این حال زیتون به طرز فوق العاده‌ای متنوع بوده و به همان نسبت در موارد بسیاری مورد مصرف قرار می‌گیرد. به شکل کنسروی، آسیاب شده، درسته، برش خورده، با هسته، بدون هسته و شکل استخراج شده آن که به صورت روغن زیتون همگی ما با آن آشنا هستیم. در انواع پخت و پزها به شکل پیش غذا، میان وعده، در وعده صبحانه به عنوان فاکتور اصلی در انواع سالاد از این محصول خوشمزه و مقوی استفاده می‌شود. در غذاهای اروپایی شما حتی در انواع خورش‌ها و سس‌ها هم به وضوح می‌بینید که زیتون در اشکال مختلف آن به کار می‌رود.
تنوع این محصول تنها در شکل و ظاهر آن نیست، بلکه طعم‌هایی از شیرین، تند و تلخ دارد که موارد مصرفی آن را بسیار متنوع می‌سازد. مزه‌هایی پیچیده و منحصر به فرد که عطر و بوی آن هم بی نهایت دلچسب و ماندگار است. به تمامی این‌ها خواص فوق العاده زیتون را هم اضافه کنید که این محصول را تبدیل به پای ثابت و ماندگار هر آشپزخانه‌ای می‌کند.
تاریخچه کشت درختان زیتون
قدمت کشت این محصول به 8000 سال پیش باز می‌گردد و امروزه درختان زیتون در سراسر دنیا هم برای میوه و هم استخراج روغن آن کاشته می‌شوند. این آشوری‌ها بودند که برای اولین بار به روشی کاملاً سنتی با استفاده از دست مبادرت به کشیدن روغن از دانه‌های زیتون کردند. آن‌ها دریافتند که از این میوه مقوی می‌توانند روغنی خوش طعم و تند به دست بیاورند که قابل استفاده در تمامی سال باشد.
در ابتدا درخت زیتون به شکل بوته‌های کوتاهی بوده که به راحتی می‌شده از سر شاخه‌های آن دانه‌های زیتون را چید. به مرور این درخت به طور طبیعی به پیوند با درختان مجاور خود در آمده و اکنون شما شاهد درختانی بلندقامت‌تر با شاخه‌های فراوان و پر میوه هستید.
بهترین آب و هوا برای کشت این میوه مناطق حاشیه‌ای مدیترانه‌ای هستند. مناطق نیمه گرمسیری که می‌توانند به دلیل میزان نور و رطوبت و نوع خاک زیتون‌های بسیار خوش طعمی را تولید کنند. کشورهای آمریکای لاتین ازجمله این مناطق هستند و به همین دلیل شما نام اسپانیا را در صدر تولیدکنندگان درجه یک این محصول می‌شناسید.
در کشور ما هم آنچه تعیین‌کننده بهترین نوع روغن زیتون میباشد همان آب و هوا و زمین زراعی مخصوص کاشت درختان زیتون است. رودبار یکی از بهترین و شبیه‌ترین مناطق را به نقاط نیمه گرمسیری دارد و برای این منظور بسیار مناسب است. به همین دلیل هم زیتون و هم روغن زیتون به دست آمده از درختان موجود در این مناطق از بهترین‌ها در سطح کشور هستند و به خوبی قابل رقابت با انواع خارجی آن می‌باشند.
ویژگی‌های بهترین نوع روغن زیتون
۱٫ عطر و طعم طبیعی
طبق استانداردهای انجمن بین المللی روغن زیتون، انواع آن شامل فرابکر، بکر، لامپانت، تصفیه شده بی بو و روغن تفاله زیتون می‌شود. اکسترا ویرجین یا فرابکر، بهترین نوع روغن زیتون است. مزه و بوی روغن زیتون حاکی از مرغوب بودن آن میباشد. کشاورزان به هنگام برداشت محصول، دانه‌های درشت و سالم زیتون را انتخاب کرده و در بسته بندی‌های مخصوص به کارخانه‌ها ارسال می‌کنند.
زیتون‌ها پس از جداسازی برگ‌های اضافی و شستشو در دیگ‌های بزرگ وارد قسمت تولید می‌شود. هسته‌های زیتون خارج شده و برای روغن‌گیری در مخازن دستگاه‌های صنعتی قرار می‌گیرند. این دستگاه‌ها وظیفه فشردن لاشه میوه‌های زیتون را بر عهده دارند. این فرآیند بدون هر گونه گرمادهی و افزودن مواد شیمیایی صورت می‌پذیرد. در نتیجه مزه و بوی بهترین نوع روغن زیتون با خواص آن کاملاً حفظ می‌شود.
برای تست مزه و طعم روغن زیتون روش‌های ساده‌ای وجود دارد. شما می‌توانید از طریق حس بویایی به راحتی روغن زیتون مرغوب را بشناسید. با استفاده از تست ارگانولپتیک یا همان ارزیابی حسی، امکان بررسی عطر روغن زیتون اصل وجود دارد.
روش اول:
یک قاشق غذاخوری از روغن زیتون را در دهان خود بچرخانید. البته حواس‌تان باشد که مایع آن را قورت ندهید. اگر با استشمام بوی روغن زیتون به سرفه بیفتید، محصول خریداری شده دارای کیفیت خوبی است. روغن زیتون مرغوب و اصل دارای مزه تلخ، گس، تند و فلفلی است. در صورت مشاهده ماندگی یا کپک زدگی از مصرف روغن زیتون پرهیز کنید. فساد و ترشیدگی نشانه عدم کیفیت محصول خریداری شده است.
روش دوم:
ابتدا یک فنجان کوچک را انتخاب کرده و دو قاشق غذاخوری روغن زیتون در آن بریزید. روی آن را با یک پارچه یا نایلون تمیز به طور کامل بپوشانید. بعد به مدت چند دقیقه فنجان را در میان دست‌هایتان قرار دهید. این کار را تا زمانی ادامه یابد که به سطح دمای بدن شما برسد. حالا می‌توانید عطر روغن زیتون را با نفس عمیق استشمام کنید. تلخی زیاد روغن زیتون با بوییدن آن احساس می‌شود. تا جایی که احتمالاً به سرفه می‌افتید.
۲٫ ارزش غذایی زیاد
انواع روغن زیتون به دو صورت خوارکی و موضعی در مصارف آشپزی، پزشکی، صنایع بهداشتی و آرایشی استفاده می‌شوند. برای مثال روغن زیتون فرابکر برای پخت برنج، انواع خورشت، ترکیبات سالاد و درمان بیماری‌ها قابل مصرف است. از طرفی روغن زیتون بکر نیز در سرخ کردن مواد غذایی مانند سبزیجات، سیب زمینی، پیاز، سیر، قارچ و … کاربرد دارد.
بهترین نوع روغن زیتون سرشار از انواع ویتامین‌های A، E، D، K؛ آنتی اکسیدان فراوان، اسیدهای چرب تک غیراشباع و املاح معدنی موردنیاز بدن است. به هنگام خرید روغن زیتون به جدول ارزش غذایی درج شده بر روی بطری‌ها توجه کنید. طبق استانداردهای موجود، مشخصاتی از قبیل نام کارخانه، آدرس، تلفن، وزن، قیمت، شماره پروانه ساخت، مدت زمان نگهداری، علامت استاندارد، نوع کاربرد، تاریخ برداشت و انقضای محصول باید بر روی ظرف روغن زیتون ذکر شود.
۳٫ درمان و بهبود بیماری ها
بهترین نوع روغن زیتون به خاطر داشتن ویتامین ها، کلسیم، آنتی اکسیدان، امگا ۳ و ۶ در تقویت سیستم ایمنی بدن و جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های مختلف نقش بسزایی دارد. متأسفانه مردم ایران دارای عادت غذایی ناسالمی هستند. استفاده از روغن‌های نباتی و جامد یا مصرف غذاهای فست فودی تأثیر مستقیم بر سلامت انسان می‌گذارد. تغییر ذائقه افراد نیاز به گذر زمان دارد. شاید روغن‌های گیاهی در نگاه اول به دلیل قیمت بالا برای برخی از افراد مقرون به صرفه نباشد. اما اگر در سبد غذایی خانوارها قرار بگیرند، بسیاری از امراض و مشکلات جسمی ریشه کن خواهند شد. همان هزینه‌ای که برای درمان پرداخت می‌کنید، برای تهیه روغن‌های گیاهی بویژه روغن زیتون در نظر بگیرید. اطمینان داشته باشید که بدنی قوی و سالم داشته و دیگر گذرتان به مطب پزشکان نخواهد افتاد.
با مصرف بهترین نوع روغن زیتون انواع سرطان، ناراحتی های قلبی – عروقی، مشکلات گوارشی، عوارض پوست و مو، افسردگی، اضطراب، پوکی استخوان، کم خونی، دیابت، فشار خون، چاقی یا لاغری بیش از حد، چربی خون، پارکینسون و … بهبود می‌یابند. قبل از استفاده روغن زیتون با پزشک معتمد مشورت کنید. در مواردی نادر استفاده از روغن زیتون به صورت خوراکی برای برخی افراد ایجاد حساسیت و آلرژی می‌کند.
با مراجعه به متخصصین تغذیه، روش درست مصرف کردن روغن زیتون به شما آموزش داده می‌شود. اما به طور کلی یک قاشق غذاخوری روغن زیتون را در برنامه غذایی روزانه خود قرار دهید. این مقدار با توجه به شرایط بدنی شما قابل تغییر است. اگر به یبوست مبتلا هستید. قبل از هر وعده، یک قاشق مرباخوری از بهترین نوع روغن زیتون را میل کنید. چربی موجود در این روغن گیاهی به روان شدن محتویات معده و روده کمک می‌کند.
نکات کلیدی در تولید و استخراج بهترین نوع روغن زیتون
به غیر از مساله آب و هوا و شرایط اقلیمی، نکات دیگری هم می‌توانند در به دست آوردن بهترین نوع روغن زیتون موثر باشند.
زمان برداشت
فرآیند برداشت نقش مهمی در تعیین مزه و کیفیت نهایی زیتون و روغن استخراج شده از آن دارد. بعضاً دیده می‌شود که برخی از تولید کنندگان برای صرفه‌جویی در هزینه، از چوب یا ماشین برای تکان دادن درختان و ریختن دانه‌های زیتون استفاده می‌کنند. یا زیتون‌ها آنقدر روی درخت باقی می‌مانند تا به حدی برسند که خود به خود و بدون هیچ کمکی به پایین بیافتند. شاید که این کار مقرون به صرفه باشد، اما کیفیت نهایی محصول به دست آمده را تا حد زیادی دستخوش تغییرات می‌کند. بسیاری از آن‌ها با این روش آسیب می‌بینند و اینکه میوه‌های جمع آوری شده یک دست نخواهند بود و این خود در کیفیت روغن به دست آمده تاثیرگذار است.
نکته:
بهترین و سخت‌کوش‌ترین زیتون کارها به روش سنتی یعنی با دست کار برداشت محصول را انجام می‌دهند. تک تک زیتون‌ها را بررسی کرده و دانه رسیده را برای برداشت انتخاب می‌کنند و در زمان مناسب آن را می‌چینند. همگی یکدست بوده و کمتر کبود می‌شوند و در نتیجه طعم زیتون و متعاقباً، روغن استخراج شده از آن خارق‌العاده خواهد بود.
رنگ زیتون آماده برداشت
اگر به طور کلی بخواهیم به رنگ مناسب زیتون آماده برداشت اشاره کنیم، باید بگوییم که هرچه تیره‌تر باشد بهتر و رسیده‌تر است.
شاید جالب باشد که بدانید رنگ میوه‌های این درخت به طور طبیعی از ابتدا، سبز نیست و درواقع رنگ آن نشان از میزان رسیده بودنش می‌دهد. زیتون وقتی می‌رسد به رنگ سبز در می‌آید و در نهایت تبدیل به زیتون سیاه می‌شود. به عبارتی از سبز به قهوه‌ای روشن تغییر رنگ می‌دهد و بعد قرمز و بنفش می‌شود و در اوج رسیده بودنش در تیره‌ترین حالت سیاه خواهد شد. پس می‌توان این طور گفت که هرچه رنگ زیتون تیره‌تر باشد زمان چیده شدن از درخت رسیده‌تر است.
در ابتدای برداشت که رنگ دانه‌ها سبز است، طعمی ماندگار و بافتی سفت دارند و اصطلاحاً آجیلی شکل هستند. برای استخراج روغنی با بو و عطر و طعمی فراوان، این زمان بهترین وقت برای برداشت است. زیتون‌های سیاه مربوط به آخر فصل برداشت می‌شوند و رنگی تیره و بافتی نرم دارند و بسیار گوشتی هستند. پس اگر خود دانه مد نظر باشد، بهترین وقت چیده شدن دانه‌ها آخر فصل خواهد بود.
کلام پایانی
حالا که با روش به دست آمدن بهترین نوع روغن زیتون آشنا شدید این را هم در نظر داشته باشید که تاریخ مصرف آن بر روی طعم و عطر به دست آمده موثر است. بهتر است روغن زیتون مصرفی شما از هر نوع و شکلی که باشد زیر یکسال یا حتی بهتر از آن زیر شش ماه استفاده شود. پس در زمان خرید حتماً به زمان تولید دقت کنید و به سراغ محصولات و برندهایی بروید که قابل اعتماد باشند و شناخته شده.